ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ
Αγχώδεις Διαταραχές
Το άγχος ορίζεται ως ένα δυσάρεστο αίσθημα φόβου ή ανησυχίας που συνήθως συνοδεύεται από παθολογικά συμπτώματα εγρήγορσης (π.χ. αυξημένη καρδιακή συχνότητα, εφίδρωση) και προκαλεί ένα γενικότερο πρόβλημα στην ικανότητα του ατόμου να έχει μια λειτουργική καθημερινότητα και μια φυσιολογική ζωή. Οι Αγχώδεις Διαταραχές χωρίζονται στους εξής τέσσερις υποτύπους:
-
Η Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία μπορεί να διαγνωστεί με ή χωρίς Αγοραφοβία. Η αγοραφοβία ορίζεται ως το υπερβολικό άγχος που βιώνει το άτομο όταν βρίσκεται σε καταστάσεις όπου η διαφυγή είναι δύσκολη. Ως αποτέλεσμα θα καταλήξει να αποφεύγει τους ανοιχτούς χώρους ή τους χώρους χωρίς διέξοδο ή θα βιώνει ακραία ανησυχία και άγχος, ενώ πιθανόν θα χρειαστεί την παρουσία κάποιου άλλου ατόμου (φίλου ή άλλου αγαπημένου προσώπου), το οποίο θα του παρέχει ένα αίσθημα άνεσης και ασφάλειας. Η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού μπορεί να προκληθεί όταν το άτομο απομακρυνθεί από το σπίτι ή από στενά συγγενικά πρόσωπα. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε παιδιά όταν ξεκινούν το σχολείο ή όταν αποχωρίζονται την μητέρα ή τον πατέρα τους (ή και τους δύο).
-
Για τη Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες το άτομο πρέπει να εκτεθεί σε ένα τραυματικό γεγονός (πραγματικό ή επαπειλούμενο θάνατο, βαρύ τραυματισμό ή απειλή της σωματικής ακεραιότητας του ιδίου ή άλλων) ή σε ένα τραυματικό ψυχοπιεστικό παράγοντα. Στα συμπτώματα περιλαμβάνεται η αναβίωση της εμπειρίας, ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις που κάνουν το άτομο να αισθάνεται πως ξαναζεί το γεγονός (π.χ. αίσθημα deja vu). Μπορεί να υπάρχει δυσκολία στο ύπνο ευερεθιστότητα, εκρήξεις οργής ή υπέρμετρη αντίδραση στο ξάφνιασμα. Το άτομο θα έχει μειωμένη δραστηριότητα και συμμετοχή ή θα αποφεύγει επίμονα ερεθίσματα ή κοινωνικές καταστάσεις που σχετίζονται με το τραύμα (π.χ. αποφυγή σκέψεων, συναισθημάτων ή συζητήσεων). Η αντίδραση του ατόμου περιλαμβάνει ακόμα έντονο φόβο, αίσθημα αβοηθησίας ή αίσθημα φρίκης – συχνά έχουν επανειλημμένους εφιάλτες-. Τα παιδιά έχουν επίσης εφιάλτες, αν όμως τους ζητηθεί να μιλήσουν για το περιεχόμενό τους, μπορεί και να μην είναι αναγνωρίσιμο, διότι δεν μπορούν να εκφραστούν όπως ένας ενήλικας. Πλευρές του τραύματος στα παιδιά αποτυπώνονται στον τρόπο που παίζουν (π.χ. επανειλημμένα παιχνίδια) και στο παιδικό ιχνογράφημα (ζωγραφιά), γιατί μέσω αυτών μπορεί να εκφραστεί το πιθανό τραύμα με αποδιοργανωμένη ή διεγερτική συμπεριφορά.
-
Στην Κοινωνική Φοβία το άτομο πρέπει να επιδεικνύει έναν έντονο και επίμονο φόβο, που είναι υπέρμετρος ή παράλογος και εκλύεται από την παρουσία ή την αναμονή ενός συγκεκριμένου γεγονότος ή κατάστασης (π.χ. ακροφοβία -> φόβος του ύψους). Το άτομο αναγνωρίζει τον παράλογο ή υπέρμετρο φόβο και τον αποφεύγει, παρεμποδίζοντας έτσι σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητές του, την επαγγελματική ή σχολική λειτουργικότητα του και τις κοινωνικές του σχέσεις. Τα παιδιά δεν συνειδητοποιούν το παράλογο και υπερβολικό των φόβων τους, οπότε το άγχος και ο φόβος μπορεί να εκφράζονται με κλάμα, νευρικό ξέσπασμα, ακινητοποίηση ή προσκόλληση στο γονέα.
-
Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορεί να παρουσιάζεται με ιδεοληψίες (επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις) ή/και με καταναγκασμούς (σκέψεις ή πράξεις που ανακουφίζουν και καταπιέζουν τις ιδεοληψίες), τα οποία είναι χρονοβόρα και προκαλούν έντονη δυσφορία, παρεμποδίζοντας σημαντικά τις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου.
Η διάθεση ορίζεται ως η γενική συναισθηματική κατάσταση κάποιου στη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου. Η διάγνωση της διαταραχής της διάθεσης δίνεται όταν η διάθεση του ατόμου έχει συχνές, έντονες και μεγάλης διάρκειας εναλλαγές και χωρίζεται στις δύο παρακάτω κατηγορίες:
-
Στις Καταθλιπτικές Διαταραχές περιλαμβάνονται η Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή και η Δυσθυμική Διαταραχή. Στη Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή το άτομο έχει μόνιμη θλίψη και δε βρίσκει καμία ευχαρίστηση στη ζωή και σε δραστηριότητες που του προσέφεραν ικανοποίηση στο παρελθόν (ανηδονία). Τα άτομα αυτά πάσχουν επίσης από απώλεια ενέργειας ή κόπωση που μερικές φορές είναι τόσο σοβαρή που δύσκολα βγαίνουν από το σπίτι ή σηκώνονται από το κρεβάτι. Στα συμπτώματα συγκαταλέγονται επίσης η σημαντική απώλεια βάρους, οι διαταραχές στον ύπνο, οι επερχόμενες σκέψεις θανάτου και ο αυτοκτονικός ιδεασμός. Στα παιδιά και τους εφήβους η θλίψη μπορεί να εμφανίζεται ως ευερεθιστότητα. Στη Δυσθυμική Διαταραχή τα άτομα αναφέρουν πως έχουν κατάθλιψη για πολλά χρόνια ή από τότε που θυμούνται τον εαυτό τους. Το άτομο έχει μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία, αυπνία, ή υπερυπνία, χαμηλά επίπεδα ενεργητικότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων και αίσθημα απελπισίας.
-
Σε τρεις τύπους Διπολικής Διαταραχής, όπου όλοι περιλαμβάνουν είτε ένα Μανιακό είτε ένα Υπομανιακό επεισόδιο. Χαρακτηρίζονται από διακυμάνσεις της διάθεσης και εναλλαγές μεταξύ μανίας και κατάθλιψης. Η Κυκλοθυμική Διαταραχή αποτελεί μια λιγότερο σοβαρή μορφή Διπολικής Διαταραχής, όπου θα πρέπει να υπάρχουν πολυάριθμα υπομανιακά επεισόδια και πολυάριθμες περίοδοι κατάθλιψης στη διάρκεια δύο χρόνων.
Διαταραχές Διάθεσης
Διαταραχές Συνδεόμενες με Ουσίες
Τα διαγνωστικά κριτήρια κατάχρησης και εξάρτησης συμπεριλαμβάνουν ουσίες τόσο νόμιμες όσο και παράνομες. Η διάγνωση της Κατάχρησης Αλκοόλ τίθεται όταν το αλκοόλ προκαλεί προβλήματα στη ζωή του ατόμου. Κριτήρια διάγνωσης:
• η χρήση της ουσίας «οδηγεί σε κλινικά σημαντική έκπτωση ή ενόχληση». Το άτομο αποτυγχάνει να εκπληρώσει σημαντικές υποχρεώσεις στην εργασία, το σχολείο ή το σπίτι (π.χ. επανειλημμένες απουσίες στο σχολείο, βανδαλισμοί – καυγάδες)
• χρήση της ουσίας σε καταστάσεις που είναι σωματικά επικίνδυνες. Η πιο συχνή περίπτωση είναι η οδήγηση υπό την επήρεια της ουσίας
• υποτροπιάζοντα προβλήματα με το νόμο συνδεόμενα με την ουσία (π.χ. τροχαία ατυχήματα).
• χρήση της ουσίας παρά την ύπαρξη κοινωνικών ή διαπροσωπικών προβλημάτων που προκαλούνται ή επιδεινώνονται με τη χρήση της ουσίας.
Η Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής συμβαίνει όταν κάποιος (συνήθως γυναίκα) αντιμετωπίζει σοβαρή διαταραχή στις διατροφικές του συνήθειες που οφείλεται σε έναν παράλογο φόβο πρόσληψης βάρους.
1. Στη Ψυχογενή Ανορεξία πρέπει να πληρούνται τα εξής πέντε κριτήρια:
• άρνηση διατήρησης του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα.
• έντονος φόβος για αύξηση βάρους, ακόμη και όταν αυτό είναι κάτω από το κανονικό.
• άρνηση για τη σοβαρότητα του χαμηλού βάρους.
• αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορυσιακών κύκλων μετά την εμμηναρχή.
• λοιπά συμπτώματα: υποθερμία, δυσανεξία στο κρύο, κρύα άκρα, κόπωση, επεισόδια ζάλης, δυσκοιλιότητα, εμετοί και δύσπνοια.
2. Η διάγνωση της Ψυχογενούς Βουλιμίας καθορίζεται από πέντε κριτήρια:
• επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας.
• ακατάσχετη πείνα (έως και 3.000 θερμίδες ανά γεύμα).
• επανειλημμένη απρόσφορη αντισταθμιστική συμπεριφορά, (π.χ. αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, χρήση καθαρκτικών, νηστεία ή υπερβολική σωματική άσκηση).
• τα επεισόδια υπερφαγίας και κάθαρσης συμβαίνουν τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για διάστημα τριών μηνών.
• η αυτοαξιολόγηση επηρεάζεται υπέρμετρα από το σχήμα και το βάρος. Οι γυναίκες αισθάνονται υπέρβαρες ανεξάρτητα με το πραγματικό τους βάρος, ώστε σπάνια κοιτάζουν τον εαυτό τους γυμνό ή με εσώρουχα, αποφεύγουν να ζυγίζονται και ασχολούνται όλη μέρα με τη δίαιτα και το βάρος τους.
Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής
Σεξουαλικές Διαταραχές & Διαταραχές Ταυτότητας Φύλου
Οι Σεξουαλικές Διαταραχές και οι Διαταραχές Ταυτότητας Φύλου κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:
-
Σεξουαλικές δυσλειτουργίες: χωρίζονται στις Διαταραχές Σεξουαλικής Επιθυμίας και τις Διαταραχές Σεξουαλικής Διέγερσης. Βασικό τους χαρακτηριστικό αποτελεί η διαταραχή της σεξουαλικής επιθυμίας.
-
Παραφιλίες (φετίχ): αφορούν σε ειδικές σεξουαλικές πρακτικές ενώ τα απαραίτητα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν μία από τις παρακάτω τρεις κατηγορίες: χρήση άψυχων αντικειμένων (φετιχισμός), πράξεις που προκαλούν βλάβη ή ταπείνωση του θύματος (π.χ. σαδισμός, μαζοχισμός) και επαναλαμβανόμενες σεξουαλικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν παιδιά ή μη συναινούντες ενήλικες.
-
Διαταραχές Ταυτότητας Φύλου: το άτομο αισθάνεται άβολα με το βιολογικό του φύλο.
-
Σεξουαλικές Διαταραχές Μη Προσδιοριζόμενες Αλλιώς
Πρόκειται για μία από τις πιο σοβαρές ψυχικές νόσους ενώ στα διαγνωστικά κριτήριά της περιλαμβάνονται αρνητικά συμπτώματα (ανηδονία, φτώχος λόγος, γνωστική έκπτωση, επίπεδο συναίσθημα) και θετικά συμπτώματα (παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, ψυχοκινητική ανησυχία, παράξενη συμπεριφορά, ήπια γνωστική έκπτωση). Συγκεκριμένα για τη διάγνωση της Σχιζοφρένειας απαριθμούνται τρία κριτήρια. Κριτήριο Α: Παραληρητικές ιδέες (π.χ. υποκλοπή σκέψης), ψευδαισθήσεις (ακουστικές ή/ και απτικές), αποδιοργανωμένος λόγος (π.χ. ασυναρτησίες), αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά (απρόσφορο συναίσθημα, ακινησία ή υπερδιέγερση και ανησυχία) και αρνητικά συμπτώματα όπως η συναισθηματική επιπέδωση, η αλογία (διαταραχή του λόγου) και η αβουλία (έλλειψη αποφασιστικότητας και αμφιθυμία). Κριτήριο Β: Κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα του ασθενούς καθώς και η ικανότητα φροντίδας της προσωπικής του υγιεινής. Κριτήριο Γ: Αναφέρεται στη διάρκεια των συμπτωμάτων, τα οποία πρέπει να είναι παρόντα για ένα διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών.
Σχιζοφρένεια (Σχιζοφρενικές Διαταραχές)
Διαταραχές Προσωπικότητας
Η διαταραχή προσωπικότητας είναι ένα διαρκές πρότυπο εσωτερικής εμπειρίας και συμπεριφοράς, που παρεκκλίνει σαφώς από τις προσδοκίες του πολιτισμικού πλαισίου του ατόμου, είναι δύσκαμπτο και διάχυτο, με έναρξη στην εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή και οδηγεί σε ενόχληση και έκπτωση λειτουργικότητας. Ένα κοινό γνώρισμα των Διαταραχών Προσωπικότητας είναι ότι πρόκειται για βαθιά ριζωμένα χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα άκαμπτα. Τα άτομα αυτά δεν προσαρμόζονται εύκολα στις αλλαγές και δεν αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις και αντιδρούν σε αυτές. Οι Διαταραχές Προσωπικότητας ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες:
-
Ομάδα Α: Περιλαμβάνει διαταραχές όπου το άτομο θεωρείται παράξενο ή εκκεντρικό. Μπορεί να είναι κοινωνικά αποκομμένο, καχύποπτο και να μην εμπιστεύεται τους άλλους. Περιλαμβάνει την Παρανοειδή, Σχιζότυπη και Σχιζοειδή Διαταραχή Προσωπικότητας.
-
Ομάδα Β: Περιλαμβάνει διαταραχές όπου το άτομο θεωρείται υπερβολικά συναισθηματικό και με έντονες μεταβολές στη συμπεριφορά του. Εμφανίζει παρορμητική συμπεριφορά, μπορεί να υπάρχουν και αντικοινωνικά στοιχεία και είναι συνήθως άτομα δραματικά. Περιλαμβάνει την Ιστριονική, Ναρκισσιστική, Αντικοινωνική και Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας.
-
Ομάδα Γ: Το άτομο εμφανίζει αγχώδη και φοβικά στοιχεία και στην ομάδα αυτή περιλαμβάνεται η Αποφευκτική, Εξαρτητική και Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας.