21 Jan ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ & ΠΡΟΣΟΧΗΣ: ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ;
- Γιατί είναι τόσο σημαντική η ενίσχυση της συγκέντρωσης και της προσοχής του παιδιού μου;
Η προσοχή και η συγκέντρωση αποτελούν τα βασικά θεμέλια της μάθησης. Ένα παιδί που δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτό που βλέπει και αισθάνεται δεν μπορεί και να το μάθει. Έτσι, όταν ένα παιδί έχει διάσπαση προσοχής, στην ουσία κινδυνεύει να μείνει πίσω σε όλες τις γνωστικές και μαθησιακές δραστηριότητες, ακριβώς γιατί η προσοχή είναι προϋπόθεση της μάθησης. Είναι σημαντικό, λοιπόν, στο σπίτι οι γονείς να αφυπνίσουν και να εξασκήσουν την προσοχή του παιδιού, πριν την εκμάθηση των ακαδημαϊκών μαθημάτων.
- Τι σημαίνει ότι το παιδί μου έχει διάσπαση προσοχής;
Ένα παιδί με δυσκολία συγκέντρωσης προσοχής ή έλλειψη προσοχής αδυνατεί να συγκεντρώσει την προσοχή του σε ένα ερέθισμα (π.χ. μια άσκηση, μια δραστηριότητα, έναν διάλογο), δυσκολεύεται να παρακολουθήσει μια συνομιλία, αποσπάται συνεχώς, είναι αφηρημένος, εκφράζει «άσχετες» σκέψεις ή απορίες ή κάνει λάθη ενώ ξέρει τη σωστή απάντηση λόγω απροσεξίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της δυσκολίας της συγκέντρωσης της προσοχής είναι η δυσκολία στην ακολουθία των οδηγιών και οι δυσκολίες στη μνήμη.
Η διάσπαση προσοχής ή απροσεξία, δηλαδή η δυσκολία ενός παιδιού να παραμείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα με την οποία καλείται να ασχοληθεί, είναι μια κατάσταση την οποία συναντάμε συχνά σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Πολλές φορές συνοδεύεται και από υπερκινητικότητα, καθώς και από δυσκολία ελέγχου των παρορμήσεων. Πολύ συχνά συνυπάρχει με κάποια μορφή δυσκολίας μάθησης. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται και από, μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού, δυσκολία στην επικοινωνία.
Ειδικότερα, όσον αφορά στη συνύπαρξη της απροσεξίας με την υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα, διακρίνουμε τρεις καταστάσεις, ανάλογα με το εάν κάποια από τις δύο δυσκολίες παρουσιάζεται εντονότερη. Έτσι, κάποια παιδιά εμφανίζουν κυρίως απροσεξία, άλλα κυρίως υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα, και κάποια παρουσιάζουν εξίσου συμπτώματα και των δύο τύπων.
- Δραστηριότητες που ενισχύουν την συγκέντρωση της προσοχής
1. Ζητήστε από το παιδί να πάρει ορισμένες στάσεις σώματος που πρέπει κατόπιν να εκτελέσει στην σειρά. Π.χ. να ξαπλώσει μπρούμυτα, να σταθεί στα γόνατα, να ξαπλώσει ανάσκελα, να σταθεί με την πλάτη στον τοίχο.
2. Χτυπήστε παλαμάκια ή κάποιο μουσικό όργανο (π.χ. ντέφι) ή βάλτε μουσική. Το παιδί καλείται να περπατήσει ή να τρέξει όση ώρα ακούγεται ο ήχος και όταν σταματήσετε πρέπει να σταματήσει και το ίδιο. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να γίνει πιο δύσκολη σε πιο προχωρημένο στάδιο αν προσθέσουμε ήχους. Για παράδειγμα όταν χτυπάμε παλαμάκια το παιδί περπατά. Όταν χτυπάμε το ντέφι το παιδί τρέχει και όταν δεν χτυπάμε τίποτα το παιδί σταματά.
3. Μοτίβο: Ζητήστε από το παιδί να ζωγραφίσει κυκλάκια με συγκεκριμένο μοτίβο χρωμάτων π.χ. ένα άσπρο, ένα κόκκινο κ.ο.κ. Αυξάνεται η δυσκολία όταν αυξάνονται και τα χρώματα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί με τοποθέτηση χρωματιστών χαντρών/κουμπιών στη σειρά ανάλογα με το μοτίβο που δίνεται.
4. Ήχοι ζώων: Τοποθετήστε ζωάκια μπροστά από το παιδί και κάντε τον ήχο που κάνει ένα από τα ζώα. Το παιδί πρέπει να δείξει ποιο ζωάκι είναι.
5. Σκουριασμένο τηλέφωνο: Μιλήστε στο παιδί ψιθυριστά και ζητήστε του να επαναλάβει σε σας ή σε κάποιον άλλο ό,τι άκουσε: απλές λέξεις για τα μικρότερα παιδιά μέχρι σύνθετες προτάσεις για τα μεγαλύτερα.
6.Τραγουδήστε! Μπορείτε να διαλέξετε το αγαπημένο τραγούδι του παιδιού και να αρχίσετε να το τραγουδάτε. Κάντε μια παύση και δείτε αν το παιδί μπορεί να συνεχίσει το τραγούδι.
7. Παραμύθι: Διαβάστε μαζί με το παιδί ένα εικονογραφημένο παραμύθι και ζητήστε του να βρει στο παραμύθι π.χ. ζώα με 4 πόδια, ζώα με 2 πόδια, κίτρινα λουλούδια κτλ.
8. Αλλάξτε την ιστορία: Διηγηθείτε μια γνωστή ιστορία αλλά αλλάξτε στοιχεία της ιστορίας για να διατηρήσετε την προσοχή του παιδιού και να δείτε αν θα προσέξει τις αλλαγές.
9. Περιγραφή αντικείμενου/εικόνας: Δείξτε στο παιδί ένα αντικείμενο ή μια εικόνα. Ζητήστε από το παιδί να την παρατηρήσει για αρκετό χρόνο (ανάλογα με την ηλικία) και στη συνέχει κρύψτε το και ζητήστε του να το/την περιγράψει με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες.
10. Puzzles και λαβύρινθοι: Η κατασκευή ενός puzzle και η επίλυση ενός λαβύρινθου είναι δραστηριότητες που προσφέρουν στα παιδιά έναν στόχο. Είναι διασκεδαστικές και παράλληλα απαιτούν μεγάλη συγκέντρωση προσοχής.
- Συμβουλές για την μείωση της διάσπασης προσοχής κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας ή της μελέτης
1. Ο χώρος στον οποίο εργάζεται το παιδί να είναι καθαρός και να έχει όσο το δυνατόν λιγότερα ερεθίσματα που θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή του. Μολυβοθήκες, κασετίνες, διακοσμητικά, παιχνίδια καλό είναι να βρίσκονται έξω από το οπτικό του πεδίο την ώρα της μελέτης. Είναι επίσης καλό το κάθισμα του παιδιού να είναι στραμμένο προς τον τοίχο, ο οποίος με τη σειρά του θα πρέπει να είναι όσο πιο «γυμνός» γίνεται. Στο γραφείο θα πρέπει να υπάρχουν μόνο τα απαραίτητα (ένα μολύβι/στυλό και μια γόμα).
2. Χρησιμοποιούμε οπτικοποιημένα προγράμματα για τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού, προκειμένου να το βοηθήσουμε να οργανώνει καλύτερα τον χρόνο του. Αυτοκόλλητες ετικέτες και κουτιά ταξινόμησης μπορούν εξάλλου να βοηθήσουν τον μαθητή στην οργάνωση του χώρου του. Για παράδειγμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε 2 κουτιά, μέσα στο ένα να βάλουμε όλες τις ασκήσεις που έχει να κάνει το παιδί και μόλις τελειώνει κάποια από τις ασκήσεις την τοποθετούμε στο άλλο κουτί. Με τον τρόπο αυτό το παιδί έχει ένα οπτικό βοήθημα στο πόσες εργασίες/ασκήσεις/δουλειές έχει να κάνει. Η χρήση των κουτιών θα βοηθήσει στην παράταση της προσοχής.
3. Οι τηλεοράσεις και οι υπολογιστές καλό είναι να λείπουν από το χώρο, ή αν υπάρχουν να είναι απενεργοποιημένα.
4. Σε πολλές περιπτώσεις μια μουσική χωρίς λόγια σε χαμηλή ένταση βοηθάει στη συγκέντρωση της προσοχής.
5. Συχνά, μικρά διαλείμματα είναι απαραίτητα κατά την διάρκεια της μελέτης του. Κατά κανόνα, τα διαλείμματα αυτά καλό είναι να μην υπερβαίνουν τα 10 λεπτά της ώρας. Μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε ευχαριστεί το παιδί εκτός από ενασχόληση με ηλεκτρονικά μέσα, όπως η τηλεόραση ή ο υπολογιστής. Τα τελευταία απορροφούν υπερβολικά το ενδιαφέρον και την προσοχή του, με αποτέλεσμα το παιδί να δυσκολεύεται να επανέλθει στη μελέτη.
6. Αν το παιδί έχει ανάγκη από κινητική εκτόνωση, φροντίζουμε να τού αναθέτουμε συχνά καθήκοντα που θα του επιτρέψουν να εκτονωθεί κινητικά («Γιαννάκη, φέρε ένα ποτήρι νερό στη θεία σου!», «Θα με βοηθήσεις με το σφουγγάρισμα;»). Ακόμη και εν ώρα μελέτης ή μαθήματος, παρόμοιες «αποστολές» τον βοηθούν σε μεγάλο βαθμό να εκτονωθεί και να χαλαρώσει, ενώ παράλληλα τονώνουν την αυτοπεποίθησή του.
7. Σημαντικός είναι ο έπαινος της προσπάθειας, αλλά και η ενθάρρυνση για να συνεχίσει. Επαινούμε το παιδί που γράφει για πρώτη φορά τις ασκήσεις του, παραβλέποντας τυχόν λάθη που έχει κάνει. Επιβραβεύοντας κάθε του προσπάθεια, όσο μικρή και αν είναι αυτή, τού προσφέρουμε βιώματα επιτυχίας, που με τη σειρά τους τον ενθαρρύνουν να προσπαθήσει ακόμα περισσότερο. Αντίθετα, η κριτική και η επισήμανση των σφαλμάτων και αδυναμιών του, τον αποθαρρύνουν σε μεγάλο βαθμό, καθώς έχει την τάση να ματαιώνεται εύκολα και να εγκαταλείπει.
Η συγκέντρωση της προσοχής είναι μία ικανότητα η οποία είναι απαραίτητη για την είσοδο του παιδιού στην εκπαίδευση, αλλά και για την επιτυχημένη πορεία του σε αυτή. Είναι λοιπόν κριτικής σημασίας να παρέχουμε ένα περιβάλλον στα παιδιά μας με ερεθίσματα που θα βοηθήσουν στην εδραίωση των ικανοτήτων της προσοχής και της συγκέντρωσης και θα προωθήσουν την ανάπτυξη της κατανόησης και της χρήσης της γλώσσας.
Βασιλική Γεωργοπούλου
Λογοθεραπεύτρια BSc.(c)|Thera-Be