
10 Oct ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΡΑΦΗΣ & ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
Αρκετά συχνά, τα παιδιά παραπέμπονται για εργοθεραπευτική αξιολόγηση από το σχολικό πλαίσιο, λόγω δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στη γραφή. Παράλληλα όμως παρατηρείται ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν κατακτήσει βασικές προγραφικές δεξιότητες, απαραίτητες για τη μετέπειτα ανάπτυξη δεξιοτήτων γραφής.
- Τι είναι όμως η γραφή;
Ενώ η γενική αίσθηση είναι ότι αποτελεί μια νοητική και αντιληπτική δεξιότητα, στην πραγματικότητα είναι ένα σύνθετο αποτέλεσμα αισθητικοκινητικών (π.χ. κίνηση των δαχτύλων και του καρπού), νοητικών (π.χ. γνώση σχημάτων και συμβόλων) και περιβαλλοντικών παραγόντων (π.χ. κάθισμα, φωτισμός, γραφείο). Η γραφή, είναι η πολυπλοκότερη δεξιότητα που θα μάθει ένας άνθρωπος.
- Η Ανάπτυξη της Γραφοκινητικότητας:
10-12 μηνών: Το παιδί κρατάει με παλαμιαία λαβή μεγάλους μαρκαδόρους ή κηρομπογιές και μουτζουρώνει στο χαρτί.
2 ετών: Κρατά το γραφικό εργαλείο με όλα του τα δάκτυλα, δίνοντας μια κλίση στον καρπό και στρέφοντας την παλάμη προς τα κάτω. Μιμείται στο χαρτί οριζόντια ή κάθετη γραμμή και κυκλικά σημάδια.
3 ετών: Κρατά το γραφικό εργαλείο με τα τέσσερα δάκτυλα, πλησιάζοντας τον επιθυμητό τρόπο λαβής. Αντιγράφει οριζόντια ή κάθετη γραμμή και κύκλο.
4-5 ετών: Χρησιμοποιεί ανώριμη ή ώριμη τριποδική λαβή κατά τη χρήση του γραφικού εργαλείου. Αντιγράφει σταυρό, διαγώνιες γραμμές, τετράγωνο, πλάγιο σταυρό (Χ), το όνομα του με κεφαλαία γράμματα και αριθμούς.
5-6 ετών: Κρατά το γραφικό εργαλείο με δυναμική τριποδική λαβή. Αντιγράφει τρίγωνο, το όνομα του με κεφαλαία και με μικρά γράμματα και τα περισσότερα γράμματα της αλφάβητου.
- Δεξιότητες που απαιτούνται για την εξέλιξη της γραφής:
✍🏼 💪🏻 Ικανότητα να κρατά το μολύβι (λαβή μολυβιού): Πέρα από την δυναμική τριποδική, κατάλληλες και λειτουργικές λαβές είναι και η πλευρική τριποδική, η δυναμική τετραποδική και η πλευρική τετραποδική, κατά την οποία παρατηρείται και μια ελαφριά κάμψη του καρπού.
🤲 🔛 Πλευρίωση: είναι η κυριαρχία της μίας πλευράς του σώματος έναντι της άλλης. Δηλαδή, ποιο χέρι επιλέγει το παιδί κατά τη γραφή.
👁👋 Οπτικοκινητικός συντονισμός: Είναι ο ταυτόχρονος συντονισμός του ματιού και του χεριού, ώστε να εκτελεστεί μια συγκεκριμένη λειτουργία σωστά, συντονισμένα και με ακρίβεια.
🤸🏻♀️🧍Στασικός έλεγχος: Είναι η ικανότητα του παιδιού να έχει σωστό έλεγχο στάσης του σώματος και ευθύγραμμη στάση αυτού ώστε κατά την διαδικασία της γραφής να στηρίζεται ανεξάρτητα, χωρίς να δέχεται εξωτερική υποστήριξη.
✍🏼 🤌 Λεπτή κινητικότητα: Οι δεξιότητες που αφορούν στον κατάλληλο κινητικό συντονισμό των λεπτών κινήσεων των δαχτύλων και του καρπού. Δυσκολίες στη λεπτή κινητικότητα, επηρεάζουν τόσο τον γραφικό χαρακτήρα του παιδιού όσο και την ταχύτητα.
🦵 🧠 Κιναισθησία: Είναι η εσωτερική αίσθηση που έχουμε για την θέση των μελών μας στο χώρο, χωρίς την βοήθεια της όρασης. Παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες, το βλέμμα τους επικεντρώνεται στο μολύβι καθώς επίσης μπορεί να ασκούν μεγάλη δύναμη στο γραφικό μέσο με στόχο να τροφοδοτήσουν την κιναισθητική αντίληψη.
👀 🪞 Οπτική Αντίληψη: Στην οπτική αντίληψη συμπεριλαμβάνονται διαφορετικές επιμέρους δεξιότητες όπως η οπτική διάκριση δηλαδή η ικανότητα να αναγνωρίζει το παιδί τα διαφορετικά σύμβολα σε οποιαδήποτε μορφή απεικονίζονται, η διάκριση εικόνας φόντου που αφορά στην απομόνωση των λέξεων από το κείμενο, καθώς και την αντίληψη οπτικοχωρικών σχέσεων με ιδιαίτερη έμφαση στην διάκριση δεξιού-αριστερού όπου θα βοηθήσει το παιδί να τοποθετεί σωστά το γραπτό του στα περιθώρια του τετραδίου, να διατηρεί σωστές αποστάσεις ανάμεσα στις λέξεις και να μην πραγματοποιεί αναστροφές γραμμάτων και αριθμών.
💬 👁️ Οπτική μνήμη: Είναι η δεξιότητα εκείνη που θα επιτρέψει στο παιδί να γράψει γράμματα και αριθμούς, ανακτώντας νοητά την απεικόνισή τους.
- Πότε ένα παιδί θα χρειαστεί εργοθεραπευτική παρέμβαση; 🔍
Όταν υπάρχουν δυσκολίες σε μία ή περισσότερες από τις παραπάνω δεξιότητες, τα παιδιά θα εμφανίσουν σημαντικές δυσκολίες στην γραφοκινητικότητα στην Α΄ Δημοτικού (6-7 ετών). Συγκεκριμένα, το παιδί:
🚩 Κάνει μεγάλα και δυσανάγνωστα γράμματα.
🚩 Έχει δυσκολία στο να γράψει ανάμεσα στις γραμμές του τετραδίου.
🚩 Παραλείπει, αντικαθιστά ή προσθέτει γράμματα ή συλλαβές.
🚩 Δεν τηρεί τους κανόνες στίξης.
🚩 Τα κενά που αφήνει σε προτάσεις είναι χωρίς νόημα ή δεν αφήνει καθόλου κενά.
🚩 Κάνει λάθη σε βασικούς κανόνες ορθογραφίας, αν και τους έχει διδαχτεί επανειλημμένα, και δεν έχει την ικανότητα γενίκευσής τους.
🚩 Μπερδεύει γράμματα που συγγενεύουν φωνολογικά (β/φ, δ/θ, χ/γ) ή οπτικά (ο/α), ή και τα αντιστρέφει (3/ε).
🚩 Δεν οργανώνει σωστά το χώρο του χαρτιού.
🚩 Η λαβή που χρησιμοποιεί είναι ασυνήθιστη ή ανώριμη.
🚩 Έχει κακή στάση σώματος την ώρα της γραφής.
🚩 Χρειάζεται πολύ χρόνο για τις εργασίες του, και γι’ αυτό το λόγο συχνά δεν τις πραγματοποιεί.
🚩 Δυσκολεύεται να διαλέξει χέρι.
🚩 Δυσκολεύεται στη χρήση του ψαλιδιού και στη ζωγραφική.
🚩 Παραπονιέται συχνά για πόνους στην άκρα χείρα.
🚩 Κάνει εναλλαγές και ανάμειξη του τρόπου γραφής.
🚩 Χρησιμοποιεί ανάμεικτα κεφαλαία και πεζά γράμματα
Συνεπώς, όταν ένα παιδί εμφανίσει κάποιες από τις παραπάνω δυσκολίες, συνιστάται η εργοθεραπευτική παρέμβαση. Στόχος της εργοθεραπευτικής παρέμβασης για τις δυσκολίες γραφής, είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων που αφορούν τη γραφή και έχουν βρεθεί ελλειμματικές από την αξιολόγηση και η βελτίωση της ευαναγνωσιμότητας και της ταχύτητας της γραφής.
Νάσια Χατζηλαζαρίδου
Εργοθεραπέυτρια BSc.|Thera-Be
- Πηγές:
- Κουρτή, Ε. (2005). Δυσκολίες γραφής στη σχολική ηλικία: δυσγραφία. Συμπτώματα, προβλήματα, αντιμετώπιση. Η συμβολή της εργοθεραπείας και η αντιμετώπισή της. Εργοθεραπεία, 24, 22-25.
- Feder, K. P., & Majnemer, A. (2007). Handwriting development, competency, and intervention. Developmental Medicine & Child Neurology, 49(4), 312–317. Center of Child Development. (2007). Handwriting Skills.
- Schneck, C. M. & Amundson, S. J. (2013). Prewriting and Handwriting Skills. In J. Case-Smith & J.C. O’Brien (Eds.), Occupational Therapy for Children (6th ed.) USA: Elsevier, 425-450.
- «Η ανάπτυξη της γραφοκινητικότητας στο παιδί και πιθανές δυσκολίες. Ένας σύντομος αναπτυξιακός χάρτης’» Αλεξάνδρου Στράτος.